1 Nisan 2005

UIA 2005 İstanbul Dünya Mimarlık Kongresi’ne hazırlık çalışmalarımız ve bu çerçevede açılmış olan Kongre Vadisi Tasarım Yarışması’nın sonuçları ve birinci seçilen projenin uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar üzerine doğan tartışmalara bir açıklık getirmek amacıyla aşağıdaki açıklamanın yapılması gerekli görülmüştür:

1)       Kongre Vadisi Mimari Tasarım Yarışmasının açılması, UIA ile Mimarlar Odası arasındaki sözleşme gereğince oluşturulan UIA 22. Dünya Mimarlık Kongresi Organizasyon Komitesi tarafından 10 Ağustos 2003 tarihinde kararlaştırılmıştır. Organizasyon Komitesi, daha önce Kongre Vadisi’nin mimarlık ortamımıza yaraşır ve kongre teması olan “mimarlıkLARın pazaryeri - grandbazaar of architectureS” olanağını sağlayabilecek bir tasarıma kavuşması için, meslektaşlarımızdan oluşan bir ekibin özverili çabalarıyla sürdürdüğü çalışmaları bir “yarışma” ile sonuçlandırmayı uygun görmüştür.

Organizasyon Komitesi bu kararı,   yarışmanın parasal ödüllerinin Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca sağlanacağı, uygulamasının ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştirileceği “taahhütleri” üzerine uygulamaya koymuştur. Bu yöndeki güvenceler üzerine yarışma jürisinin oluşturulması için Mimarlar Odası’na başvurulmuş, Oda’nın Yarışmalar Komitesi, daha önce tasarım çalışmalarında emek veren meslektaşlardan oluşturduğu jüriyi Organizasyon Komitesine bildirmiştir. Kongre Vadisi Tasarım Yarışması Jürisinin yarışma şartnamesini ve eklerini tamamlamasıyla açılan yarışma 26 Ağustos 2004 tarihinde sonuçlanmış ve Fatih Erduman’ın müellifi olduğu proje birinci seçilmiştir.

2)       Yarışmanın Ödülleri için Kültür ve Turizm Bakanlığı  Bakanlığı, kendi web sitesi dahil, birçok destek açıklamaları yapmasına karşın, ödül paraları ödenememiştir. Bu durum hem UIA 2005 Organizasyon Komitesini, hem de Mimarlar Odası’nı zor durumda bırakmış, yarışmada ödül kazanan meslektaşlarımızın haklı tepkileri ile karşılaşılmıştır. Yarışma ödüllerinin  ödenmesini bir onur sorunu yapan Merkez Yönetim Kurulumuz, meslektaşlarımızın mağduriyetine son vermek ve bu konudaki Oda saygınlığını korumak üzere,  Kongre Vadisi Tasarım Yarışması ödüllerini Mimarlar Odası’nın kendi kısıtlı kaynaklarından ve Oda örgütü ile dayanışma içersinde sağlamıştır.

3)       Yarışma sonucu elde edilen projenin uygulanması işi ise İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB)ile 31 Ocak 2005 tarihinde bağıtlanan sözleşme kapsamında kesinleşmiştir. . Birinci seçilen projenin uygulanması için İBB ile birlikte girişimlerimiz henüz “fikir projesi” düzeyinde olan projenin müellifi ile “uygulama projesi” için sözleşme yapılmasını beklemeden başlatılmıştır. Bu süreçte, jürinin de birinci seçilen proje için verdiği karardaki; “Projenin, Kongre’nin ana açık hava işlevlerini karşılamak konusunda zemin düzleminde geliştirilmesi gereken bir tasarım ve ‘anti-tasarım’ nesnesi olarak stratejik bir planlama ve alt ölçeklerde inceltilme gereği vardır…” yönündeki tavsiyenin, müellif tarafından projeye nasıl yansıtılabileceği de açıklık kazanamamıştır.

4)       Yarışma birincisi seçilen projenin müellifi Fatih Erduman’dan uygulama projesinin oluşturulması için istenen “resmi” teklif, 24.1.2005 tarihinde Mimarlar Odası’na verilmiştir. Proje ve kontrollük bedeli olarak 764.000 YTL (764 milyar TL) isteyen müellifin teklifi, İBB ile sözleşmenin imzasını takiben, Belediye’ye iletilmiştir. Çünkü bu bedel de dahil, fikir projesinin uygulanması için gerekli tüm giderlerin İBB tarafından karşılanması koşulu vardır.

5)       Belediye olanakları, müellifin talepleri ve Kongre gereksinimleri çerçevesinde bir sözleşme imzalamak üzere müellif İBB tarafindan davet edilmiş, 16 Şubat 2005 günü yapılan görüşmelerde vermiş olduğu teklifin mali, hukuki ve kongre gereksinimleri açısından uygun görülmediği İBB yetkilileri tarafından müellife açıklanmıştır. Projeye uygulama olanağının bulunabilmesi için, İBB’nin getirdiği çeşitli yaklaşımlar müellif için ikna edici olmamıştır. Toplantıya Organizasyon Komitesi adına katılan temsilci, Yarışma Şartnamesinin Vadide yer alacak “etkinlikler için ayrılacak alanların sayısı, büyüklüğü, mekansal biçim ve kimlikleri koşullar göz önüne alınarak yarışmacı tarafından önerilir” koşulunu ve Yarışma Jürisinin eksik bulduğu noktaları müellifin yerine getirmesi halinde uzlaşmaya varmak için bir adım atılabileceğini, yapılacak işin çerçevesi belli olunca müellifin hakları korunarak proje bedelinin saptanabileceğini belirtmiş, ancak müellif bu öneriyi kabul etmemiştir. İBB yetkilileri müellifin uzlaşmaz tutumuna karşın yine de bu projenin temini için her türlü desteği vereceklerini belirtmişler ve müelliften konuyu yeniden değerlendirmesini istemişlerdir.

6)       Müellif 17 Şubat 2005 tarihinde ikinci bir teklif vermiş, bu teklifte de, Sultanahmet Meydanı ile Karaköy Meydanının tasarımını proje kapsamından çıkarmasına rağmen, genel anlayışında ve konuya yaklaşımında esasta bir değişiklik önermediği, Jürinin de işaret ettiği eksiklikleri gidermeyi kabul etmediği görülmüştür.

7)       Bu gelişme üzerine İBB, 12 Mart 2005 tarihinde Kongre Vadisi Tasarımı uygulama projelerinin temininde müellif ile birlikte çalışma imkanının kalmadığını resmi yazılı olarak bildirmiştir.

8)       Bu gelişme üzerine Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu, 25 Mart 2005 tarihli toplantısında konuyu tartışmış ve bundan sonra atılacak adımın Kongre Organizasyon Komitesinin yetkisi dahilinde olduğu görüşü ile durumun taraflara bildirilmesi kararını almıştır.

9)       Bu bilginin alınmasından sonra ivedi görüşen Kongre Organizasyon Komitesi “Kongre'ye çok az sure kalmış olmasını da dikkate alarak, Vadi için yeni bir tasarımın, uygulamayı üstlenen İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile eşgüdüm halinde UIA 2005 İstanbul Kongre Ofisi bünyesinde yapılmasına” karar vermiştir.

SONUÇ: UIA 2005 Kongresine hazırlanırken, kendi içine kapalı, yalnızca bir mesleki kongrenin asgari standartlarını karşılayan “bilimsel” bir yapılanma yerine, süreçleri ve sonuçları paylaşan, katılımcı ve “mimarlık” adına toplumda kalıcı izler bırakacak bir kongre amaçlanmıştır. Çalışmalarımızı olabildiğince toplumla paylaşmak, mimarlık ortamında yer alan ve mimarlık ortamı ile ilgili tüm kişi ve grupları işin içine çekmek ilke edinilmiştir. İşte bu nedenle Kongrenin amblemi de bu alanda Türkiye’de ve belki de Dünya’da ilk kez internet ortamında açılan uluslararası bir LOGO YARIŞMASI ile elde edilmiştir.

Kongre Vadisi’nin tasarımına da bu nedenle önem verilmiş, Kongrenin resmi, yalnızca kayıtlı kişilerin girebileceği toplantı salonlarının dışındaki mekanlarını kent halkına, İstanbul’a, topluma açmak, mimarlık ve kentle ilgili her şeyin özgürce konuşulup tartışılabileceği, mimarlık ürünlerinin sergilenebileceği, mimarlık birikiminin ve mimarların hayallerinin toplumla paylaşılabileceği bir “pazaryeri” ortamı oluşturmak hedeflenmiştir.

UIA 2005 Kongresi Dünyanın her yerinden binlerce mimar ve mimarlık öğrencisinin katılacağı, tüm Dünyanın gözünün üstünde olacağı  bir büyük buluşma olacaktır. Böylesi bir etkinliğin mekanının tasarımını yapmak, müellifi olmak, her mimarın ömür boyu onur duyacağı bir “mesleki deneyim” olmasına karşın, Fatih Erduman’ın bu uzlaşmaz tutumunu anlamakta güçlük çekilmektedir.

Konuyu, yukarda açıklanan tüm boyutlarıyla değerlendirmeden, yarışmanın uygulanamaz duruma gelmesini önemsemeden, sadece sonuca bakarak Odamızı ve Organizasyon Komitesini eleştiren meslektaşlarımızdan da sağduyu, anlayış ve destek bekliyoruz.

İstanbul’u, Kongre Vadisi ile, tüm resmi ve özel galerileri, sergi salonları, meydanları, sokakları ile bu büyük Kongreye hazırlıyoruz. Başarıya inanıyoruz. Bu bir mimarlık şenliği, bir mimarlık bayramı olacak.

Meslektaşlarımıza ve mimarlık ortamımıza saygılarımızla duyururuz.

TMMOB Mimarlar Odası Merkez Yönetim Kurulu
UIA 2005 İstanbul Kongresi Organizasyon Komitesi