19 Mart 2007

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin İç Pazarda Hizmetler (SIM) Direktifi (2006/123/EC) 27 Aralık 2006 tarihli AB Resmî Gazetesi’nde yayımlandı. AB, 2000 yılında Avrupa Konseyi tarafından belirlenen ve 2010 yılından itibaren AB’yi dünyanın en rekabetçi ve dinamik bilgi ekonomisi haline getirmeyi öngören Lizbon Stratejisi kapsamında iç pazarda kişilerin, malların, hizmetlerin ve sermayenin dolaşımının önündeki engelleri kaldırmayı hedefliyor. Hizmetlerin dolaşımında serbestliğe ulaşma konusunda köklü düzenlemeler içeren ve sosyal politikalarda yaratacağı olumsuz etkiler nedeniyle tüm hazırlık süreci boyunca sert eleştirilerle karşı karşıya kalan SIM Direktifi’nin hazırlık dönemi oldukça uzun sürmüştü.

Direktif, mimarlık hizmetlerini de kapsamına alması nedeniyle, mimarlık hizmetlerinin de sınırlar arasında dolaşımını doğrudan etkiliyor. Direktif kapsamına girmeyen hizmetler şöyle ifade ediliyor: Kamu yararına olan ve kâr amacı gütmeyen hizmetler; bankacılık, sigorta ve yatırım danışmanlığı gibi finansal hizmetler; elektronik iletişim ve ağ hizmetler; ulaştırma ve posta hizmetleri; sağlık hizmetleri; görsel-işitsel hizmetler; kumar etkinlikleri ve şans oyunları; sosyal hizmetler; özel güvenlik hizmetleri; devlet eliyle görevlendirilen noter hizmetleri; vergi hizmetleri. Üye Ülkeler’in 28 Aralık 2009’a kadar yasal düzenlemelerini bu Direktif’e uyarlamaları bekleniyor.

SIM Direktifi temel olarak hizmetlerin belirli standartların üzerinde olmasını da temin edecek bir biçimde, hizmet sağlayıcıların yerleşme özgürlüğünden faydalanmalarını ve hizmetlerin serbest dolaşımını kolaylaştırmak amacıyla genel hükümler getiriyor. Yani Direktif, iki temel özgürlüğün önündeki engellerin hafifletilmesi veya kaldırılması anlayışı üzerine kurgulanıyor; bu iki özgürlük hükümlerde net bir şekilde ayrıştırılıyor:

·          Başka bir üye ülkeden gelerek bir üye ülkede tesis/ofis kurarak hizmet verme yani yerleşme özgürlüğü;

·          Başka bir üye ülkeden gelerek bir üye ülkede geçici olarak hizmet verme özgürlüğü; bu durumda hizmet sunucunun hizmeti verdiği yerde yerleşmesi koşulu aranmıyor.

SIM Direktifi mesleki hizmetleri etkisi altına alan birçok bağlantılı konuyu birarada ele alıyor:

·          Pazara Giriş / Kayıt / Lisans Bilgi Sistemleri: Direktif’e göre, Üye Ülkeler hizmet etkinliklerine giriş ve bu etkinliklerin gerçekleştirilmesine ilişkin uyguladıkları prosedür ve formaliteleri basitleştireceklerdir. Üye Ülkeler, hizmet sağlayıcıların hizmet etkinliklerine girişe ilişkin tüm prosedür ve formalitelerini “tek başvuru noktaları” olarak adlandırılan kurumlarda tamamlayabilmelerini sağlayacaklardır. Üye Ülkeler, hizmet sağlayıcılara gerekli koşulları sağladıklarına dair bir sertifika, beyanat veya benzeri bir belge göstermelerini şart koştuklarında, diğer Üye Ülkeler tarafından benzeri amaçla verilmiş olan ve aranan koşulun sağlandığını açık bir şekilde ifade eden belgeleri kabul edeceklerdir. Prosedür ve formalitelerle ilgili her tür bilgi kolayca ulaşılabilir olacak; ayrıca Üye Ülkeler aralarında işbirliği yoluyla kayıtlar ve siciller konusunda bilgi akışı sağlayacaklardır.

·          Rekabet: Direktif, Üye Ülkeler’in her tür düzenlemelerini Topluluk’un rekabet politikasına uygun şekilde yapmaları gerektiğini belirtmektedir. Örneğin Üye Ülkeler, düzenlenmiş meslekler tarafından gerçekleştirilen ticari tanıtım yani reklam üzerindeki tüm yasaklamaları kaldıracaklardır. Bunun yanında düzenlenmiş meslekler tarafından gerçekleştirilen ticari tanıtımın, meslek etiği kurallarına da uyumlu olması sağlanmalıdır.

·          Etik Kurallar: Direktif, hem Topluluk düzeyinde genel ilkeler içeren, hem de ulusal düzeylerde ülkelerin kendilerine özgü durumlarına ilişkin ilkeler içeren meslek etiği kurallarının, özellikle meslek örgütleri tarafından geliştirilmesini teşvik etmektedir. Bu kuralların, Topluluk’un rekabet düzenlemelerine uyumlu bir şekilde düzenlenmesi beklenmektedir.

·          Anlaşmazlıkların Çözülmesi ve Tazminat: Direktif, tüm Üye Ülkeler’in kendi sınırları içinde, yetkili kurumlar ile hizmet sağlayıcılar veya alıcılar arasında, hizmet sağlayıcılar veya alıcılar arasında, veya hizmet sağlayıcıların birbirleri arasında yaşanabilecek anlaşmazlıklara ilişkin sunulan çözüm yolları konusundaki bilgiyi kolayca ulaşılabilir kılmasını şart koşmaktadır. Şikayet ve bilgi talepleri için iletişim bilgileri sağlanmalıdır. Ayrıca, Üye Ülkeler’in anlaşmazlıkların çözümü ve tazmin yollarını hızlandırmaları beklenmektedir.

·          Kalite Garantisi / Sertifikası: Direktif’te, gönüllü sertifikalandırma etkinlikleri, kalite beyannameleri veya ticaret/zanaat odaları arasında işbirliği yoluyla daha yüksek hizmet kalitesi için önlemler alınması teşvik edilmektedir.

·          Mesleki Sorumluluk Sigortası: Mesleki Sorumluluk Sigortası yapının projelendirilmesinde, yapım süresinde ve denetlenmesinde görev alan kişilerin mesleklerinin uygulanması sırasında verilen hizmetlerde kusur veya mesleki bilgi ve beceri eksikliği sebebiyle tazminat ödenmesini gerektiren zararları teminat altına alan sorumluluk sigortasıdır. Bu sigortanın sınırlar arası hizmet dolaşımında zorunlu olup olmaması konusu Direktif’in hazırlık sürecinde çokça tartışılan ve birçok farklı görüşün dillendirildiği bir başlık olmuştur. Bu konuda Üye Ülkeler arasında net bir mutabakat olmadığından zorunluluk ifadesi yeralmamış, Direktif’in en son yayımlanan halinde, Üye Ülkeler’in sigorta koşulu “getirebileceği” ifade edilmiştir.

SIM Direktifi’nin asıl mesleği etkisi altına alacak yönü, tüm bu farklı uygulamalarda ortaklaşma öngörmesi, bu uygulamaların olmadığı üye ülkeleri de bunları gerçekleştirmeye davet etmesidir. Yani Üye Ülkeler, diğer bir Üye Ülke’den gelen bir hizmet sağlayıcıya Direktif’te belirtilen prosedür ve formalite tanımlarından daha kısıtlayıcı bir uygulama gerçekleştiremeyecekler. Yalnızca Direktif’te “baskın ilkeler” olarak tanımlanan kamu politikası, kamu güvenliği, kamu sağlığı, sosyal güvenlik sisteminin ekonomik dengesinin korunması, tüketicinin, hizmet alıcının ve işçilerin korunması, yolsuzlukla mücadele, ticaret işlemlerinde eşitlik, çevrenin ve kentsel çevrenin korunması, hayvan sağlığı, fikri haklar, doğal tarihi ve sanatsal miras, sosyal politika hedefleri ve kültür politikası hedefleri gibi gerekçelerle ek birtakım kısıtlamaların getirilebileceği ifade ediliyor. Ayrıca Direktif, ulusal çalışma ve sosyal güvenlik yasalarına müdahele etmiyor.

Hizmetlerin dolaşımı konusundaki bu düzenlemeler, farklı meslek dallarının kendilerine özgü niteliklerinin çeşitliliği ve bu mesleklere ait ulusal sektörlerin farklı özellikler göstermesi nedeniyle, malların, kişilerin ve sermayenin serbest dolaşımına göre daha zorlu bir yol izliyor. Örneğin Avrupa Komisyonu, SIM Direktifi’nin yanısıra mesleğin uygulanmasını etkileyecek diğer düzenlemelerde de, mesleki hizmetlerin baskın bir şekilde ekonomik boyutlarını ele alması, mesleki ve kültürel boyutu ise yeterince düzenlemelere yansıtmaması nedeniyle özellikle meslek kuruluşlarından sert eleştiriler alıyor. Avrupa Mimarlar Konseyi (ACE) de, özellikle mimarlık mesleği ve hizmetinin kendine özgü değerlerinin dikkate alınması gerektiğini söyleyerek, bu kendine özgü nitelikler bağlamında tüketici haklarının korunması, mesleki sorumluluk sigortası ve mesleki davranış ilkeleri gibi konuların hassasiyetle ele alınması gerektiği konusunda endişelerini ifade ediyor. Mimarlık mesleğinin, entelektüel ve kültürel boyutu nedeniyle, diğer mesleklerle aynı düzenlemelere tabi olmasının anlamlı görünmediği, mesleğe özel birtakım düzenlemelere ihtiyaç duyulduğu da belirtiliyor.

SIM Direktifi’nin orijinal metnine ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/SIMDirective.pdf

Direktif’in Türkçe özetine ulaşmak için:

www.mo.org.tr/UIKDocs/SIMDirektifi.pdf